top of page

Przed rozpoczÄ™ciem naszego cyklu lekcji zapoznajcie siÄ™ z biografiÄ… WisÅ‚awy Szymborskiej i spróbujcie odpowiedzieć na pytanie, jaka wydaje Wam siÄ™ poetka.

Swoje odpowiedzi umieśćcie tutaj.

Zadanie: Przynieście na następną lekcję przekrojoną cebulę.

Cebula.jpg

 O życiu Szymborskiej sÅ‚ów kilka

Wisia.jfif

WisÅ‚awa Szymborska (2 lipca 1923 – 1 lutego 2012) – polska poetka, eseistka, krytyczka literacka, tÅ‚umaczka i felietonistka. Laureatka Literackiej Nagrody Nobla za rok 1996. CaÅ‚e swoje życie zwiÄ…zana byÅ‚a z Krakowem.

 

Dzieciństwo i lata młodzieńcze

Wisława to drugie imię Szymborskiej. Na pierwsze miała Maria, w zdrobnieniu (od Marychna) Ichna. Talent poetycki Ichny ujawnił się w latach dziecięcych, kiedy to za wierszyk, koniecznie zabawny, ojciec obdarowywał ją drobną monetą.

​

Ojciec, Wincenty Szymborski pracowaÅ‚ jako zarzÄ…dca dóbr hrabiego WÅ‚adysÅ‚awa Zamoyskiego, poczÄ…tkowo w Zakopanem, gdzie leczyÅ‚ pÅ‚uca. Kolejna choroba, tym razem serca, zmusiÅ‚a go do opuszczenia gór. Wraz z żonÄ…, AnnÄ… MariÄ… z domu Rottermund i córkÄ… NawojÄ… przeniósÅ‚ siÄ™ do Kórnika, gdzie przyszÅ‚a na Å›wiat jego druga córka, WisÅ‚awa. Po Å›mierci hrabiego w 1924 roku, Szymborscy przenieÅ›li siÄ™ do Torunia, a pięć lat później do Krakowa.

Z podwawelskim grodem poetka zwiÄ…zaÅ‚a resztÄ™ swojego życia. UczÄ™szczaÅ‚a do Gimnazjum Sióstr Urszulanek, a podczas wojny uczyÅ‚a siÄ™ na tajnych kompletach i zdaÅ‚a maturÄ™ w 1941 roku. ChcÄ…c uniknąć wywózki do Rzeszy, w 1943 roku zostaÅ‚a urzÄ™dniczkÄ… na kolei.
 

NiezwykÅ‚y talent plastyczny pozwoliÅ‚ jej zilustrować nowe wydanie podrÄ™cznika "First steps in English" Jana StanisÅ‚awskiego. Wciąż pisaÅ‚a i w 1945 r. w krakowskim "Dzienniku Polskim" zadebiutowaÅ‚a wierszem "Szukam sÅ‚owa". Rok później podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie JagielloÅ„skim, po czym przeniosÅ‚a siÄ™ na socjologiÄ™, ale trudna sytuacja materialna zmusiÅ‚a jÄ… do przerwania nauki.
 

Poetka i redaktorka

W 1948 roku poÅ›lubiÅ‚a poetÄ™ Adama WÅ‚odka. ZamieszkaÅ‚a z nim w Domu Literatów przy Krupniczej 22, gdzie na co dzieÅ„ spotykaÅ‚a wybitne literackie osobowoÅ›ci. MałżeÅ„stwo z WÅ‚odkiem przetrwaÅ‚o do 1954 roku, lecz nadal pozostali przyjacióÅ‚mi. PiÄ™tnaÅ›cie lat później Szymborska zwiÄ…zaÅ‚a siÄ™ z pisarzem Kornelem Filipowiczem, choć siÄ™ nie pobrali i mieszkali osobno.
 

Pierwszy tom poetycki "Dlatego żyjemy" poetka wydaÅ‚a w 1952 i w tym samym roku zostaÅ‚a czÅ‚onkiem ZwiÄ…zku Literatów Polskich. Pisanych w duchu epoki wierszy z tego, ani z nastÄ™pnego zbioru "Pytania zadawane sobie" (1954), autorka nigdy nie wÅ‚Ä…czaÅ‚a do późniejszych wyborów czy antologii. Jerzy Illg w książce "O noblistach, kabaretach, przyjaźniach, książkach, kobietach" (2009) cytuje odpowiedź autorki na zarzuty osób wypominajÄ…cych jej lewicowe koneksje.

No cóż, miaÅ‚am nieszczęście być kiedyÅ› istotÄ… mÅ‚odÄ…, Å‚atwowiernÄ…, sÅ‚abo zorientowanÄ… w sprawach, które powinnam byÅ‚a od razu należycie oceniać. Niektórzy majÄ… jednak prawo sÄ…dzić mnie za to surowo – jeżeli sÄ… naprawdÄ™ przekonani, że kilka wierszy wtedy napisanych wiÄ™cej waży na szali niż wszystkie, które napisaÅ‚am potem.

W latach 1953-1966 Szymborska kierowaÅ‚a dziaÅ‚em poezji w "Å»yciu Literackim", wspóÅ‚redagowaÅ‚a z WÅ‚odzimierzem MaciÄ…giem rubrykÄ™ "Poczta literacka", pisaÅ‚a felietony "Lektury nadobowiÄ…zkowe" (1967–1981), które później publikowaÅ‚a też w innych periodykach. Od 1983 roku wspóÅ‚pracowaÅ‚a z "Tygodnikiem Powszechnym", wkrótce również z mówionym "NaGÅ‚osem". Od 1988 roku byÅ‚a czÅ‚onkiem Pen Clubu, a od 2001 – czÅ‚onkiem honorowym AmerykaÅ„skiej Akademii Sztuki i Literatury.

 

Światowa popularność

W Stanach Zjednoczonych, gdzie tomiki poetyckie sprzedajÄ… siÄ™ na ogóÅ‚ w nakÅ‚adach dwutysiÄ™cznych, pierwszy po Noblu wybór "View with a Grain of Sand" w tÅ‚umaczeniu StanisÅ‚awa BaraÅ„czaka i Clare Cavanagh osiÄ…gnÄ…Å‚ nakÅ‚ad 120 tysiÄ™cy egzemplarzy. W Niemczech biÅ‚y rekordy 60-tysiÄ™czne wydania w przekÅ‚adzie Karla Dedeciusa, podobnie jak i w Szwecji kilkanastotysiÄ™czne w tÅ‚umaczeniu Andersa Bodegårda.

JesieniÄ… 2000 roku w Wilnie, podczas "spotkania noblistów": Szymborskiej, CzesÅ‚awa MiÅ‚osza, Güntera Grassa, a także Tomasa Venclovy, polskÄ… poetkÄ™ czekaÅ‚a niespodzianka – aktorka Teatru na MaÅ‚ej Pohulance przygotowaÅ‚a monodram wedÅ‚ug jej wierszy. W przekÅ‚adzie na jÄ™zyk litewski. Jerzy Illg wspomina w swojej książce reakcjÄ™ noblistki:

"Moje wiersze nie są do grania, do śpiewania ani do tańczenia. Moje wiersze są do czytania i do myślenia!".

W pewnym momencie przeraziÅ‚a siÄ™: "Rany boskie, przecież ja bÄ™dÄ™ musiaÅ‚a potem pójść do garderoby, podziÄ™kować jej i coÅ› powiedzieć!" […] ZapytaÅ‚em później WisÅ‚awÄ™: "I co powiedziaÅ‚aÅ› tej aktorce?". – "Å»e nie miaÅ‚am pojÄ™cia, iż z moich wierszy można zrobić coÅ› takiego".

​

Wiersze Szymborskiej zostały przetłumaczone na 42 języki.

Zmarła w Krakowie 1 lutego 2012 roku.

Jeśli chcecie dowiedzieć się na temat życia Szymborskiej czegoś więcej, zerknijcie tutaj.

Zobaczcie też ciekawostki na temat noblistki.

ChÄ™tni mogÄ… obejrzeć również krótki film o Szymborskiej.

bottom of page